Akademia Analogu – gramofon – podstawowe pojęcia techniczne

autor
Denon Store Team
-
0

Każdy użytkownik gramofonu prędzej czy później spotka się ze słowami, które są ściśle związane z działaniem tego urządzenia. Często bywają one wykorzystywane w fachowej literaturze, czy chociażby w instrukcji obsługi. Dlatego, Eksperci marki Pro-Ject, wyjaśniają czym jest siła nacisku igły, antyskating, VTA i azymut. Zapraszamy. 

W tym tekście postaramy się wyjaśnić te podstawowe terminy by stały się lepiej zrozumiałe dla każdego użytkownika. Zaczniemy od krótkiej powtórki związanej z siłą nacisku igły.

Czym jest siła nacisku igły?

Siła nacisku igły (tracking force): parametr określający z jaką siłą igła naciska na powierzchnię płyty. Polska nazwa nie oddaje dosłownie tłumaczenia tego zjawiska, ale na potrzeby tego tekstu nie będziemy się zagłębiali w szczegóły techniczne. Siła ta jest wyrażana w miliniutonach (mN), które można w prosty sposób przeliczyć na gramy, przyjmując w zaokrągleniu, że 1 gram równa się dziesięciu miliniutonom. Siła nacisku wpływa na ogólną jakość odczytu zawartości płyty i powinna być ustawiona zgodnie z wartością. podana przez producenta wkładki.

Zbyt duży nacisk prowadzi do szybszego zużycia zarówno igły jak i płyty, za mały powoduje ogólny spadek jakości sygnału a w wyjątkowych sytuacjach może prowadzić do wyskoczenia igły z rowka i porysowania powierzchni płyty.

Co to jest antyskating?

Antyskating (anti skating): w przypadku tego parametru nie ma problemu z tłumaczeniem, bowiem został po prostu zapożyczony z języka angielskiego. Dotyczy on zjawiska polegającego na przyciąganiu bądź ściąganiu igły do środka płyty podczas jej odtwarzania (skating). Jest związany z geometrią ramienia, które zostało tak skonstruowane, że wkładka z zamocowaną w niej igłą jest zamontowana pod pewnym kątem w stosunku do osi ramienia. Ten kąt nazywany katem przesunięcia (offset angle) powoduje powstawanie wspomnianego zjawiska. Jest ono wielce niepożądane bowiem sprawia, iż igła mocniej naciska na jedną stronę rowka powodując nierównomierny odczyt jego zawartości. Przeciwdziałanie temu zjawisku polega na zastosowaniu układu kompensującego ową siłę, zwanego potocznie układem antyskatingu, który działa na zasadzie przeciwwagi ciągnącej ramię z zamontowaną na nim igłą w przeciwnym kierunku.

Istnieje kilka rozwiązań technicznych, w których dla przykładu stosuje się ciężarek zawieszony na żyłce zamocowanej na zewnątrz ramienia, układ magnetyczny wbudowany w podstawę ramienia, bądź sprężynę również wbudowaną wewnątrz podstawy ramienia.

Czy wysokość ramienia jest ważna?

Wysokość ramienia (VTA): Podobnie jak w przypadku siły nacisku, polska definicja nie oddaje dokładnie znaczenia terminu Vertical Tracking Angle i podobnie jak w tamtym przypadku nie będziemy zagłębiać się w szczegóły. Generalnie chodzi o to, że igła zamocowana jest na wsporniku wystającym z wkładki pod pewnym kątem. Podczas odtwarzania zależy nam by pracowała ona pod takim samym kątem jak rylec nacinający wzorzec matrycy. Najlepiej to zjawisko zobrazuje dołączona do tekstu ilustracja, na której widać profil rowka nacięty przez rylec.

Z racji tego, że nie istnieje żadna norma określająca wysokość wkładki gramofonowej, łatwo da się wywnioskować, że zmieniając wkładkę na trochę wyższą bądź niższą, zmieni się kąt pod jakim igła pracuje w rowku. Jako że nie mamy możliwości zmiany kąta pod jakim montujemy wkładkę, wspomnianą regulację VTA przeprowadzamy poprzez zmianę wysokości ramienia a dokładnie przez uniesienie bądź opuszczenie jego korpusu w podstawie.

Zobaczcie także prezentację gramofonu Pro-Ject Primary E Phono:

Co to jest azymut? 

Azymut (azimuth): Tutaj tłumaczyć nie ma czego, azymut to termin uniwersalny. W przypadku gramofonu znów określa kąt pod jakim pracuje igła, tyle że w patrząc na nią od czoła. Jak wiemy, rowek ma kształt trójkąta z bokami rozmieszczonymi pod kątem 45 stopni do jego osi. Podobnie jak w przypadku VTA analogii szukamy w sposobie w jakim rylec nacina wzorzec matrycy, a robi to znajdując się dokładnie prostopadle do powierzchni materiału. Jeśli nasza igła odtwarzająca zapisany na płycie dźwięk będzie odchylona pod pewnym kątem w stosunku do osi rowka spowoduje to powstanie zakłóceń związanych z nierównomiernym odczytem jego zawartości.

Regulację tego parametru można przeprowadzać na kilka sposobów. Są ramiona, w których istnieje możliwość obrotu rury, są takie w których da się w pewnym zakresie regulować główką, są też metody polegające na podkładaniu dystansu pod jedną stronę wkładki. Oczywiście taka regulacja jest konieczna wyłącznie w przypadku, kiedy w trakcie montażu wkładki stwierdzimy, że igła nie znajduje się w pozycji prostopadłej do powierzchni płyty.

Te cztery parametry nie kończą tematu, jest jeszcze kilka terminów wartych omówienia, lecz akurat te opisane zaliczamy do takich, na które mamy wpływ poprzez ich regulację w naszym gramofonie.

Chcecie dowiedzieć się więcej? Zapraszamy do lektury artykułów z serii Akademia Analogu i do salonów Denon Store, w których czekają nasi Eksperci.

Szkoleniowcy marki Pro-Ject
Robert Rolof i Milan Weber