Wzmacniacz jest niezbędnym elementem w kinie domowym oraz w zestawie stereo. Zdarza się, że możemy go nieświadomie uszkodzić np. poprzez głośne słuchanie muzyki lub z braku przepływu powietrza. Jak o niego dbać oraz kiedy i dlaczego się psuje?
Wzmacniacz audio mówiąc najprościej, służy do wzmocnienia dźwięku odtwarzanego z podłączonych do niego urządzeń m.in. odtwarzaczy CD/MP3 czy analogowych gramofonów. Od jego konstrukcji, zależy moc i czystość dźwięku. Jak każde urządzenie elektroniczne, gdy się o nie dba, może bezawaryjnie służyć przez długie lata. Jeśli jednak nie będziemy przestrzegać prostych zasad, które opiszemy poniżej, może nas zawieść. Najczęściej to niestety sam użytkownik doprowadza do trwałego uszkodzenia swojego wzmacniacza.
Jakie mogą być tego przyczyny?
- podłączanie kabli głośnikowych przy włączonym urządzeniu;
- słuchanie muzyki przy maksymalnej głośności;
- brak przewiewu powietrza, przez co urządzenie się przegrzewa;
Pierwszy powód, pomimo że dotyczy w zasadzie każdego sprzętu RTV, jest powszechnie spotykany również przy wzmacniaczach i amplitunerach. Nie powinno się podłączać okablowania głośnikowego jeśli sprzęt jest włączony. Podczas tego procesu możemy tzw. zewrzeć kable.
Dlaczego nie powinno się ustawiać głośności na maksimum?
Ostatnio pisaliśmy o wpływie głośnego słuchania muzyki na kolumny głośnikowe. Jak już wiemy, można je (bardzo głośnym graniem) trwale uszkodzić. Czy ustawienie maksymalnej głośności może mieć wpływ także na wzmacniacz? Oczywiście! W urządzeniach zastosowano szeroki zakres regulacji głośności. Jakie są tego cele?
Do wzmacniacza podłączać można kolumny o różnej impedancji, najczęściej spotykane to 4Ω, 6Ω, 8Ω a nawet 12Ω. Dla każdej z tych wartości pełna moc osiągana będzie przy innym ustawieniu. Dla 4Ω (wzmacniacz o mocy wyjściowej 100W) może to być przed połową dla analogowego potencjometra (analogowy potencjometr nie kręci się dookoła w odróżnieniu do elektronicznego regulatora). Różnica w poziomach poszczególnych źródeł podłączonych do wzmacniacza. Przykładowo, poziom głośności może być inny dla odtwarzacza CD i odtwarzacza DVD oraz cicho nagranego pliku MP3 (przy tych samych ustawieniach głośności). Żeby móc cieszyć się odpowiednim natężeniem dźwięku (nawet przy słuchaniu cicho nagranego pliku mp3), ta regulacja jest bardzo szeroka. Pamiętajmy, że przy głośno nagranych utworach pełna moc wzmacniacza może być osiągnięta już w połowie skali regulatora.
Może więc wystąpić skrajna sytuacja, gdzie korzystamy z 12Ω kolumn i słuchamy cicho nagranego pliku mp3. Żeby osiągnąć zadowalające poziomy głośności prawdopodobnie regulator będzie tuż przed końcem… i właśnie w tym celu jest zapas regulacji.
Kiedy wzmacniaczowi kończy się moc?
Jeśli podczas zgłośnienia muzyki, usłyszymy „nieczyste” dźwięki jak np. charczenie/szelest, to jest to dla nas pierwszy sygnał, że wzmacniaczowi kończy się moc. W tym momencie należy niezwłocznie zmniejszyć poziom głośności.
Każde niepokojące dźwięki, które dochodzą z kolumn, kwalifikują się do diagnozy, najlepiej w serwisie. Niektóre turbulencje dochodzące z bas-refleksu można zlikwidować odpowiednio diagnozując przyczynę. Bardzo ułatwia trafną diagnozę precyzyjne opisanie zjawiska (czy cicho czy głośno, jaka muzyka, czy dużo basu czy nie, czy słychać od razu czy po pewnym czasie itd.)
Na jednym systemie będzie to słyszalne, a na innym nie będzie.
Na niepotrzebne dźwięki, dochodzące z kolumny wpływ ma sam użytkownik np.:
Ktoś kto lubi bas, „podkręci” go sobie potencjometrem od basu, zrobi głośno i bardzo szybko zbliży się do maksymalnej mocy jaką mogą przyjąć kolumny, zwłaszcza głośniki basowe.
Do naszego serwisu, często trafiają pytania, dlaczego wysłużony sprzęt o mocy 50W i wieloletnie kolumny grają głośniej niż zestaw o mocy 150W? Odpowiedź jest zawsze taka sama.
Wyjaśnienie: żarówka o mocy 25W może świecić jaśniej od żarówki o mocy 40W, ponieważ o jasności nie decydują bezpośrednio waty tylko lumeny (jednostka strumienia świetlnego – czyli jasności). Z kolumnami jest podobnie, mają waty ale mają też decybele i to „decybele” mówią o głośności.
Może się więc zdarzyć, że stare kolumny, które miały dużo decybeli, zagrały głośniej, mimo że mają słabszy wzmacniacz.
Czy urządzenie może się nagrzać?
Głośne słuchanie muzyki powoduje nagrzewanie się urządzenia. Im głośniej słuchamy, tym temperatura bardziej wzrasta. Aby łatwiej zobrazować sytuację, można to porównać do szybkiej jazdy samochodem pod górkę z pięcioma osobami. W takiej sytuacji, temperatura silnika będzie rosnąć.
Im mniej razy „nagrzejemy” wzmacniacz do bardzo wysokiej temperatury tym dłużej będzie nam służył. Ma to związek z procesem starzenia się półprzewodników, które odpowiadają m.in. za budowę tranzystorów mocy. Oprócz korzystania ze sprzętu z umiarkowaną głośnością, warto zapewnić mu miejsce, które nie będzie blokowało przepływu powietrza. Amplituner czy wzmacniacz, nie powinny być dosunięte do samej ściany lub zastawione np. książkami. Nie należy ich także ustawiać w bliskiej odległości telewizora, który także wydaje ciepło.
Wybierz dobry wzmacniacz
Profesjonalne wzmacniacze jak np. Denon lub Marantz, posiadają czujniki, które monitorują temperaturę końcówek mocy oraz transformatora. Zazwyczaj producent informuje o maksymalnej dopuszczalnej temperaturze, po przekroczeniu której transformator przestanie działać (ok. 172 stopni C).
Wspomniane urządzenia wyłączą się awaryjnie, gdy zrobi się zwarcie w terminalach głośnikowych lub zostanie przekroczona, ustalona bezpieczna temperatura. W instrukcjach obsługi, opisane są sposoby sygnalizowania o tym fakcie użytkowników. Zazwyczaj jest to czerwona lampka nad włącznikiem sieciowym. W momencie przeciążenia, lampka będzie migać dwa razy na sekundę. Gdy włączy się zabezpieczenie termiczne, dioda miga raz na sekundę. Warto pamiętać, że skuteczność układów ochrony wzmacniaczy przed przeciążeniem lub przegrzaniem maleje wraz z ilością użycia tych układów.
Jak widać, oprócz przestrzegania kilku prostych zasad i wyborze dobrego sprzętu, możemy być pewni, że będzie on bezpieczny oraz służył przez wiele lat.
Problem przeanalizował
Konsultant Techniczny z naszego serwisu,
Piotr Górzyński